Wat is fotonisch niezen?
Heb je het ooit meegemaakt dat je plotseling moest niezen zodra je in fel zonlicht kijkt? Dat verschijnsel heet fotonisch niezen, ook wel het ACHOO-syndroom genoemd. Deze reactie komt voor bij ongeveer 18 tot 35 procent van de mensen en hoewel het een vrij onschuldige en relatief onbekende reflex is, roept het bij velen vragen op.
De oorzaak van fotonisch niezen
Fotonisch niezen wordt veroorzaakt door een genetische eigenschap die de hersenzenuwen beïnvloedt. De enige echte verklaring is dat de gezichtszenuw (nervus trigeminus), die betrokken is bij het niezen, dicht in de buurt ligt van de oogzenuw (nervus opticus). Wanneer fel licht de oogzenuw prikkelt, kan dit ook een signaal afgeven aan de aangrenzende gezichtszenuw, die vervolgens een niesreflex opwekt. Dit is een vorm van kruisprikkeling, waarbij het brein signalen verwart.
Waarom hebben sommige mensen dit en anderen niet?
Niet iedereen heeft last van deze reflex. Onderzoek toont aan dat het waarschijnlijk genetisch bepaald is. Als één van je ouders het heeft, is de kans groter dat jij er ook gevoelig voor bent. Er wordt ook gedacht dat dit overerfbare kenmerk een dominant gen volgt, wat betekent dat je slechts één kopie van het gen nodig hebt om de reactie te vertonen.
Wanneer komt het het vaakst voor?
Mensen merken de reflex meestal bij plotselinge blootstelling aan fel licht, zoals wanneer ze van een donkere omgeving naar buiten lopen op een zonnige dag. Ook kan het optreden bij het kijken naar een fel verlichte hemel of bij plotselinge lichtflitsen. Het is geen allergische reactie en staat los van verkoudheid of andere medische klachten.
Is het gevaarlijk?
Hoewel het niezen op zich ongevaarlijk is, kan het in bepaalde situaties hinderlijk of zelfs risicovol zijn. Denk bijvoorbeeld aan mensen die autorijden en plotseling moeten niezen wanneer de zon in hun gezicht schijnt. In sommige beroepen, zoals piloot of chirurg, kan dit zelfs acute gevolgen hebben. Toch is het over het algemeen geen reden tot bezorgdheid.
Wat kun je eraan doen?
Er is niet echt een behandeling nodig, omdat het geen ziekte is. Wel kunnen mensen die last hebben van deze reflex proberen fel licht zoveel mogelijk te vermijden, bijvoorbeeld door een zonnebril te dragen of langzaam te wennen aan licht nadat ze in het donker zijn geweest. Dit kan de reflex tot op zekere hoogte onderdrukken.
Een fascinerend menselijk verschijnsel
Fotonisch niezen is een van die merkwaardige dingen die ons brein en lichaam doen zonder dat we het echt begrijpen. Het is een klein voorbeeld van hoe complex de mens is en hoe zelfs iets eenvoudigs als niezen een interessant verhaal kan blijken te hebben.
